Zapraszamy na spacer po najstarszej części miasta, założonego nad Brdą w XIV wieku. Podczas trwającego około 2 godzin spaceru poznacie najstarsze bydgoskie zabytki, ale również całkiem nowe atrakcje turystyczne miasta.
-->> z Kartą Turysty zwiedzasz taniej <<--
Czas: ok. 2 godzin
Zwiedzanie Starego Miasta w Bydgoszczy rozpoczynamy na Starym Rynku przed Pomnikiem Walki i Męczeństwa Ziemi Bydgoskiej (1) ustawionym w tym miejscu w 1969 r. (proj. rzeźbiarza Franciszka Masiaka). Upamiętnia on ofiary terroru hitlerowskiego, a w szczególności tych bydgoszczan, którzy zostali rozstrzelani w tym miejscu w pierwszych dniach II wojny światowej.
Ciekawostka: Jeszcze na początku drugiej wojny, na Starym Rynku stał pojezuicki kościół pw. Św Ignacego Loyoli. Legenda głosi, że jedna z ofiar faszystowskiego terroru, umierając oparła się ręką o jedną ze ścian kościoła. Ślad ręki pozostał, i niczym nie można go było zlikwidować, dlatego okupanci niemieccy postanowili zburzyć kościół.
Posłuchaj --->
Centralny plac miasta, na którym się znajdujemy, został wytyczony w 1346 r. w momencie lokacji miasta przez króla Kazimierza Wielkiego, a jego obecna zabudowa pochodzi głównie z XIX w.
Ciekawostka: Przez Stary Rynek przebiega 18 południk długości geograficznej wschodniej, który łączy Bydgoszcz m.in. ze Sztokholmem i Kapsztadem.
Sprzed pomnika udajemy się ulicą Farną w kierunku najstarszego bydgoskiego kościoła, katedry pw. św. Marcina i Mikołaja (3). Po drodze mijamy najstarszą bydgoską aptekę „Pod Złotym Orłem” przy Starym Rynku 1 oraz okazały gmach dawnego kolegium jezuickiego z XVII w., obecnie Ratusz (2). Do wnętrza wchodzimy przez 500-kilogramowe, spiżowe drzwi w przyziemiu wieży kościoła.
Posłuchaj o Katedrze -->
Obchodząc katedrę dookoła warto po drodze zwrócić uwagę na Jaz Farny (4), tj. miejsce, w którym rzeka Młynówka, opływająca Wyspę Młyńską (14), wpada do Brdy. Obecny budynek Małej Elektrowni Wodnej, stojący przy jazie, to dawna kaszarnia. W pobliżu, pomiędzy cisami, bystry obserwator dostrzeże wolnostojącą rzeźbę św. Jana Nepomucena (5) z XVIII w., świętego, który miał chronić przed powodzią.
Ciekawostka: Rzeźba św. Jana Nepomucena, znajdująca się przy katedrze, to najstarsza rzeźba w Bydgoszczy, jednocześnie jedna z najstarszych wolnostojących rzeźb św. Jana Nepomucena w północnej Polsce.
Wracamy przed Katedrę i idziemy ulicą Jezuicką na tyłach Ratusza. W połowie ulicy skręcamy w prawo w przesmyk Ku Młynom i mostkiem wchodzimy na Wyspę Młyńską, 6-hektarową oazę zieleni w samym centrum miasta. Na wprost wznosi się wysoki, ceglany budynek - dawny młyn parowy z 1861 r., tzw. Czerwony Spichlerz, obecnie Galeria Sztuki Nowoczesnej, za którym - spacerując wzdłuż sztucznego kanału przecinającego wyspę tzw. Międzywodzia - mijamy budynek Europejskiego Centrum Pieniądza (16), wzniesiony na miejscu zabudowań Mennicy Bydgoskiej (działającej w latach 1594-1688), a dalej obok najstarszego obiektu na wyspie, tzw. Białego Spichlerza (15) z końca XVIII w., który obecnie mieści zbiory archeologiczne Muzeum Okręgowego. Centralną część bydgoskiej wyspy zajmuje kompleks młyński z lat 1848-1849, czyli potężne Młyny Rothera, poddane rewitalizacji i oddane do użytku w kwietniu 2021 r. jako Centrum Nauki i Kultury. Oprócz licznych wydarzeń kulturalnych i bezpłatnego tarasu widokowego, Młyny oferują pierwszą stałą wystawę „Węzły. Opowieść o mieście nad rzeką” Na wystawie poznamy Bydgoszcz nierozerwalnie związaną z Brdą, Kanałem Bydgoskim i Wisłą, poczujemy ducha miasta, w którym ważne wydarzenia przenikają się z opowieściami o codziennym życiu mieszkańców. Wkrótce otwarte zostaną też młyńskie punkty gastronomiczne. 
Za Młynami, na drugiej stronie ulicy, w zieleni ukryty jest malowniczy, żółty budynek tzw. Dom Leona Wyczółkowskiego (17), w którym można podziwiać obrazy, grafiki, i inne pamiątki zaaranżowane jako warsztat pracy patrona bydgoskiego muzeum. Za Domem Wyczółkowskiego mijamy Magiczny Plac Zabaw i mostkiem kierujemy się w stronę kamieniczek wznoszących się nad szybkim Młynówki. Zabudowa ta niegdyś wyrastająca niemalże prosto z wody nazywana jest Wenecją Bydgoską (18). Dawniej bogaci mieszczanie wznosili tu swoje warsztaty i zakłady, m.in. farbiarnie, destylarnie, tartaki, działała tu także łaźnia. Najpierw kładką nad Młynówką, a następnie przesmykiem między kamienicami dostajemy się na ulicę Długą (dawną Platea Longa), najważniejszy trakt średniowiecznej Bydgoszczy, który obecnie liczy 640 metrów. Skręcamy w prawo i po kilku krokach docieramy do Wełnianego Rynku. Na placu ustawiony jest pomnik Leona Barciszewskiego, (proj. pomnika Sławoj Ostrowski) ostatniego przedwojennego prezydenta miasta, który wraz z 18-letnim synem został zamordowany w nieznanym miejscu przez nazistów w listopadzie 1939 r. Spójrzmy teraz na kamienicę przy Wełnianym Rynku 4 - uważni dostrzegą kulę armatnią pomiędzy oknami drugiego piętra, najprawdopodobniej jest to pamiątka po Insurekcji Kościuszkowskiej z 1794 r.
Wracamy na ulicę Długą. Spacerując wśród stylowych kamieniczek, głównie z końca XVIII i z początku XIX w., można poczuć klimat dawnej Bydgoszczy, choć niegdyś kupiecka arteria utraciła obecnie swoją pozycję handlowego centrum miasta. Warto zajrzeć do wyjątkowego Muzeum Mydła i Historii Brudu (20) pod numerem 13-17, a także przystanąć przy XVII wiecznej kamienicy pod numerem 22, gdzie urodził się malarz Maksymilian Piotrowski (1813-1875), profesor Akademii Sztuk Pięknych w Królewcu. W tym samym budynku, jak głosi tradycja, zatrzymał się król Jan III Sobieski w 1676 r. w trakcie swojej podróży Wisłą do Gdańska. Zabudowa kamienicy od strony podwórza posiada niezwykle ciekawe dwukondygnacyjne piwnice.
Na wysokości ulicy Batorego skręcamy w prawo, udając się w kierunku pomnika Kazimierza Wielkiego (21). Jeden z najwybitniejszych monarchów w dziejach Polski spogląda na nas z powagą, trzymając w lewej ręce zwój – akt lokacyjny Bydgoszczy. Pomnik stanął w tym miejscu w 2006 r. (proj. Mariusz Białecki). Za naszymi plecami natomiast wznosi się dostojnie monumentalny gmach Sądu Okręgowego z 1906 r. Po lewej stronie od pomnika, pomiędzy kamieniczkami, znajduje się uroczy spichlerz szachulcowy z XIX w., który mieści obecnie jedyną w Bydgoszczy cerkiew prawosławną pw. św. Mikołaja. Warto udać się w tym kierunku, aby zobaczyć pozostałości po gotyckich murach otaczających niegdyś miasto od południa. Znajduje się tam także jedyna częściowo zachowana baszta (19) dawnych obwarowań.
Wracamy znów na ulicę Długą, skręcamy w prawo i udajemy się w kierunku skrzyżowania z ulicą Jana Kazimierza. Na wysokości dawnej siedziby władz Bydgoszczy, obecnie Hotel Ratuszowy, znajdującej się po lewej stronie, warto skierować wzrok w dół. Pod naszymi stopami znajdują się bowiem Bydgoskie Autografy, tj. odwzorowane podpisy osób, które w szczególny sposób zasłużyły się dla miasta. Swoje tablice mają tu m.in. Zbigniew Boniek, Irena Santor czy Jan Kulczyk. Przyglądając się kolejnym autografom docieramy do skrzyżowania z ulicą Jana Kazimierza. Ustawiono tam pomarańczowy stary tramwaj z 1955 r., obecnie pełniący funkcję sezonowego punktu informacji turystycznej. Trudno dziś uwierzyć, że dawniej ulicą Długą regularnie kursowały tramwaje na dwóch liniach: „czerwonej” i „zielonej”. Na południowym krańcu ul. Jana Kazimierza znajduje się głaz upamiętniający bydgoskich Żydów (28). Głaz znajduje się dokładnie w miejscu gdzie przed wojną wznosiła się monumentalna synagoga z 1882 r. (proj. Albert Muttray), rozebrana przez nazistów w 1939 r.
Udajemy się teraz ulicą Jana Kazimierza w kierunku Starego Rynku. Całość zabudowy po zachodniej stronie ulicy zajmuje klasycystyczny gmach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr. Witolda Bełzy, wzniesiony w XVIII w. na potrzeby pruskiej administracji. W budynku przechowywana jest poklasztorna biblioteka należąca niegdyś do bydgoskiego klasztoru bernardynów. Jest to najstarszy zachowany w mieście księgozbiór, którego początki sięgają schyłku XV w. Przed wejściem głównym do biblioteki znajduje się urocza rzeźba-fontanna „Dzieci bawiące się z gęsią” (22), dzieło Karla P. Kowalczewskiego, które od 1909 r. ozdabia Stary Rynek. Pierwotnie znajdowała się przed apteką pod „Złotym Orłem”, gdyż ufundowana została przez jej właścicieli, rodzinę Kupffenderów, z okazji 100-lecia prowadzenia przez nich apteki. Ulicą Magdzińskiego udajemy się w kierunku zabytkowej hali targowej (24) otwartej w 1906 r. (wg proj. berlińskiej spółki architektów Boswau&Knauer). Nad wejściem do hali znajduje się efektowny herb miasta, natomiast we wnętrzu uwagę zwraca stalowa konstrukcja dachu. Handlowano tutaj mięsem, rybami, rakami i owocami morza. Oś widokową wytyczoną od Starego Rynku przez ul. Magdzińskiego zamyka neogotycki kościół pw. św. Andrzeja Boboli (25) z wysmukłą zegarową wieżą, dominujący nad placem Kościeleckich. Świątynia, zaprojektowana przez berlińskiego architekta Heinricha Seelinga, została wzniesiona w 1903 r. dla bydgoskich ewangelików. Co może zaskakiwać, kościół, którym opiekują się obecnie jezuici, do dziś pozostaje najwyższym budynkiem (75 m) Bydgoszczy.
Sprzed hali targowej udajemy się ulicą Podwale (wytyczoną w miejscu dawnej fosy) w kierunku Rybiego Rynku. Skręcamy w ulicę Krętą, biegnącą nieznacznie pod górkę, która doprowadzi nas ponownie na Stary Rynek. Na ulicy Krętej 3 znajduje się ciekawy ceglany budynek, dawniej część kompleksu przemysłowego Hermana Franke, obecnie znany klub muzyczny „Eljazz”. Do wejścia prowadzą stopnie pokryte nutami- zapis standardu jazzowego Milesa Davisa „Seven steps to heaven”(na potrzeby schodów do klubu nazwa standardu została zmieniona na „Three steps to heaven”).
Wkraczając ponownie na główny plac Starego Miasta warto zwrócić uwagę na mijaną narożną kamienicę przy Starym Rynku 15 (23). W jednym z jej okien na poddaszu ukazuje się mistrz Twardowski dokładnie o godzinie 13.13 i 21.13. Natomiast na rogu Starego Rynku i ul. Batorego znajduje się kawiarnia artystyczna Węgliszek, której witrynę zdobi wizerunek diabła o tym samym imieniu, który miał konszachty z samym Mistrzem Twardowskim.
Schodzimy w prawo, w ulicę Mostową. Po kilku chwilach naszym oczom ukazuje się oficjalny symbol miasta, trzy szachulcowe spichlerze (6) z przełomu XVIII i XIX w., malowniczo usytuowane nad Brdą. Dawniej jedne z wielu magazynów zbożowych w mieście, dziś należą do Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego. Przed głównym wejściem do budynku znajduje się makieta Bydgoszczy z dawnych wieków. Patrząc na nią możemy dostrzec kilka nieistniejących budynków: ratusz i kościół Jezuitów na Starym Rynku, mały romański kościółek św. Idziego, bramy miejskie oraz zamek bydgoski, który został zniszczony podczas Potopu Szwedzkiego. Udajemy się teraz w kierunku mostu Staromiejskiego im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego, na którym zatrzymujemy się na parę chwil, aby spojrzeć na prawo, na chętnie fotografowaną panoramę Bydgoszczy. Rzeźba zwieszona nad nurtem Brdy to "Przechodzący przez rzekę" (7), linoskoczek zgrabnie balansujący na linie, który upamiętnia wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. (proj. Jerzego Kędziory). Przy moście zacumowana jest zbudowana w 1937 r. w Bydgoszczy Barka Lemara, (8). Natomiast „pałacyk" (9) w stylu manieryzmu niderlandzkiego na prawym brzegu Brdy, wzniesiony w latach 1885-1886 r. (proj. Waldemar Jenisch), to dawna siedziba m.in. Lloyda Bydgoskiego, jednego z największych przedsiębiorstw żeglugowych w II Rzeczpospolitej. Po drugiej stronie rzeki widać Pocztę Główną (11), która mieści się w zespole zabytkowych budynków z XVIII w.
Schodząc z mostu schodami na bulwar warto podnieść głowę, aby zobaczyć bogactwo neobarokowych form na narożnej kamienicy przy ulicy Stary Port 1-3 – dzieło znanego bydgoskiego budowniczego Józefa Święcickiego. Po zejściu na bulwar skręcamy w prawo i wędrujemy wzdłuż Brdy w kierunku monumentalnego gmachu Opery Nova (10).
Ciekawostka: Na bulwarze nad Brdą podziwiać możemy rzeźbę Flisaka (12) (proj. Michała Kubiak), która jest nawiązaniem do wodniackich tradycji miasta.
Po lewej stronie mijamy Wyspę św. Barbary, zza której wyłania się smukła sylwetka katedry. Wchodzimy następnie na kładkę łączącą bulwar z Wyspą Młyńską (14). Naszym oczom ukazuje się modernistyczny budynek opery, malowniczo usytuowany w zakolu Brdy. Obiekt został zaprojektowany w 1961 r. (proj. Józef Chmiel i Andrzej Prusiewicz), a jego budowa trwała ponad trzydzieści lat (1973-2006). Jest nie tylko sceną muzyczną, ale także ważnym centrum konferencyjnym. Po drugiej stronie rzeki, w zachodniej części Wyspy Młyńskiej, dobrze widać nowoczesny i doskonale wpisany w otoczenie budynek Przystani Bydgoszcz (13), projekt biura APA Rokiccy. Marina, ukończona w 2012 r., zdobyła nie tylko serca bydgoszczan, ale także wiele prestiżowych nagród ze względu na swoją oryginalną architekturę.
Zobacz również:
-->> Dookoła Śródmieścia
-->> Ogrody i parki Bydgoszczy
-->> Alternatywnym szlakiem
 ulotka_4xDL_stare_miasto_PL_2021.pdf | [ ] | 21263 kB |
